piątek, 20 lutego 2015

Skład ciała



            



W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć diagnostykę nadwagi i otyłości, a także składu ciała.         
        

Zbyt duża masa ciała w postaci tkanki tłuszczowej jest niekorzystna. Tkanka tłuszczowa jest balastem, a nadwaga powoduje zmniejszenie poziomu zdolności motorycznych, takich jak: szybkość, wytrzymałość oraz powoduje szybsze męczenie. W sportach wymagających wygenerowania maksymalnej siły w krótkim czasie, takich  jak sprinty czy skoki, nadwaga jest również niewskazana. W dyscyplinach sportowych z podziałem na kategorie wagowe najlepsze wyniki osiągają osoby z największym procentem tkanki mięśniowej i najmniejszym procentem tkanki tłuszczowej w danej kategorii. Jedynym sportem w której tłuszcz można uznać za element korzystny jest sumo, szczególnie, iż niemożliwe jest utrzymanie wysokiej zawartości tkanki mięśniowej przy wysokiej wadze zawodników.
        

Jak ocenić czy mamy nadwagę? 

         
Najprostszym sposobem jest obliczenie wskaźnika BMI, nazywanego również wskaźnikiem Queteleta (od nazwiska belgijskiego statystyka). Wskaźnik ten służy do sklasyfikowania różnych stopni masy ciała oraz pozwala oszacować ryzyko dla zdrowia związane z masą ciała. Wskaźnik BMI zakłada, że dla osób o tym samym wzroście jest pewien zakres "zdrowej wagi". Obliczamy go dzieląc wagę danej  osoby wyrażoną w kilogramach przez wysokość wyrażoną w metrach podniesiona do kwadratu. Przykładowo - jeśli ważysz 60 kg, a mierzysz 1,7m to Twój wskaźnik BMI wynosi 21.




     

Po obliczeniu wskaźnika BMI należy go porównać z kategoriami:


 Kategorie BMI     







Zostało stwierdzone, że u osób  z BMI pomiędzy 18,5 - 25 istnieje najniższe ryzyko rozwinięcia się chorób które mają związek z otyłością: chorób układu krążenia, dolegliwości pęcherzyka żółciowego, nadciśnienia i cukrzycy. Im bardziej parametry BMI odbiegają od normy, tym ryzyko powyższych chorób staje się wyższe. Również zbyt niskie BMI nie jest wskazane. BMI poniżej 18,5 może skutkować problemami z oddychaniem, niektórymi nowotworami, komplikacjami metabolicznymi. Zarówno dla osób z BMI poniżej 18,5, jak i powyżej 30 istnieje zwiększone ryzyko przedwczesnej śmierci.


Niestety wskaźnik BMI ma pewne ograniczenia. Otóż nie mówi on nic o procentowej zawartości tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, a więc o składzie ciała. Stając na wadze ważysz wszystko: kości, mięśnie, płyny organizmu i tłuszcz. Jest to wskaźnik miarodajny dla osób przeciętnych, ale już nie dla sportowców, kobiet w ciąży, dzieci. U osób ze zwiększoną muskulaturą, BMI będzie wskazywało na nadwagę lub otyłość, ponieważ mięśnie ważą więcej niż tłuszcz. U osób w starszym wieku, z kolei tkankę tłuszczową można przeoczyć z powodu niewielkiej masy mięśniowej.


I tak na przykład wygląd dwóch kobiet, które mają identyczne BMI, będzie się zasadniczo różnił, w przypadku kiedy jedna z nich będzie aktywnie uprawiała sport, a druga nie. Masa ciała w tych dwóch przypadkach, jest zupełnie nieobiektywnym wskaźnikiem. Kobieta, która ma wysoką masę ciała ale ćwiczy i ma niską procentową zawartość tkanki tłuszczowej będzie zawsze lepiej wyglądała, aniżeli kobieta o niskiej masie ciała, ale z procentowo wyższą zawartością tkanki tłuszczowej. 





Interpretację BMI oraz samą masę ciała należy zatem traktować jedynie jako wskaźnik orientacyjny. Zawsze dobrze jest oszacować skład ciała, czyli zawartość tkanki tłuszczowej i mięśniowej w organizmie.
   

Znanym sposobem określenia zawartości tkanki tłuszczowej jest analiza bioimpedancji elektrycznej. Jest to metoda często stosowana w wagach i urządzeniach wykorzystujących przesyłanie prądu elektrycznego o małej mocy przez nasze ciało. Zasada jest taka, iż mięśnie czy krew są dobrym przewodnikiem dla prądu, gdyż składają się w dużej ilości z wody i elektrolitów. Natomiast tłuszcz powoduje zwiększony opór dla przepływu prądu.


Do określenia tłuszczu służą również pomiary fałdów skórno - tłuszczowych wykonywane przy pomocy urządzenia zwanego fałdomierzem. 
  

Jaki jest pożądany procent tkanki tłuszczowej?


Normy przyjęte dla osób dorosłych wynoszą: dla mężczyzn 13-18 %, a dla kobiet 18-25%.
Wartości dla sportowców są nieco niższe, dla ćwiczących mężczyzn 6-15%, a dla sportsmenek 12-18%.
Zarówno nadmiar, jak i niedobór tkanki tłuszczowej niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne! Zbyt duże otłuszczenie organizmu skutkuje wyższą zapadalnością i umieralnością na wiele chorób, ale i zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej jest niebezpieczny.
Zaleca się, aby tkanka tłuszczowa stanowiła minimum 5% masy ciała dla mężczyzn i 12% masy ciała dla kobiet – takie wartości zapewnią organizmowi podstawowe funkcje związane ze zdrowiem.


Niższa zawartość tkanki tłuszczowej u kobiet doprowadza do zachwiania równowagi hormonalnej, a w konsekwencji do zaniku menstruacji. Dzieję się tak ponieważ tkanka tłuszczowa jest organem czynnym hormonalnie! Ponadto przy niskiej zawartości tkanki tłuszczowej podwzgórze zmniejsza produkcję gonadoliberyny, hormonu działającego na przysadkę mózgową. Ta z kolei redukuje produkcję ważnych hormonów  wpływających na poprawne działanie jajników (hormon lutenizujący i hormon folikulotropowy), skutkiem czego jajniki produkują mniej estrogenu i progesteronu, co przekłada się na ustanie cyklu miesiączkowego. Finalnie - zmniejsza się płodność. Brak miesiączki może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak zmniejszenie gęstości kości co powoduje, iż stają się one bardziej kruche i podatne na złamania. 
Należy zaznaczyć, iż optymalny dla danej osoby poziom tkanki tłuszczowej może być różny, różne mogą być również  reakcje organizmu na ten poziom.

Z kolei u mężczyzn gdy poziom tkanki tłuszczowej spada poniżej 5% obniża się poziom testosteronu, a to przekłada się na ilość produkowanej spermy i obniżenie aktywności seksualnej.




A co z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej w organizmie?

Uważa się, iż większe znaczenie ma rozmieszczenie tkanki tłuszczowej niż jej całkowita ilość. Tłuszcz zgromadzony głównie w okolicach brzucha (tłuszcz trzewny) powoduje kształt figury typu "jabłko". Natomiast tłuszcz gromadzący się głównie w okolicach bioder i ud to tzw. kształt "gruszki" (otyłość obwodowa). Rozmieszczenie tłuszczu na kształt "jabłka" jest częstsze, gdyż tłuszcz odkłada się najszybciej w okolicach talii. W związku ze zbyt duża masą ciała pojawia się stan zapalny, a to przekłada się na powstawanie zakrzepów. U osób z tym typem rozmieszczenia tkanki tłuszczowej ryzyko wystąpienia chorób serca i cukrzycy jest większe niż w przypadku "kształtu gruszki", gdyż to tłuszcz trzewny i  jego lokalizacja w okolicach brzucha jest niebezpieczna. Mężczyźni są bardziej podatni na odkładanie się tłuszczu w okolicach brzucha i miedzy łopatkami, u kobiet natomiast tłuszcz odkłada się częściej w okolicach bioder, ud, piersi i ramion.

Istnieją metody służące określeniu rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, a mianowicie są to: stosunek talia/biodra i obwód talii.
Stosunek talia/biodra oblicza się mierząc obwód talii i dzieląc go przez obwód bioder. U kobiet powinien on wynosić 0,8 albo mniej, a u mężczyzn 0,95 albo mniej. Natomiast obwód talii nie powinien wynosić więcej niż 94 cm u mężczyzn i nie więcej niż 80 cm u kobiet. Wartości wyższe mówią o nadmiarze tłuszczu trzewnego.

       
Podsumowując – pomiar masy ciała oraz obliczenie wskaźnika BMI może służyć do wstępnej oceny, jednakże nie zawsze będzie to dobry wskaźnik świadczący o nadwadze, czy otyłości. Zupełnie nie sprawdza się on w przypadku osób, które uprawiają sport. Zawsze należy rozszerzyć diagnostykę o  oszacowanie ilości tkanki tłuszczowej i mięśniowej w organizmie. To wahania tych dwóch składowych należy szczególnie obserwować podczas stosowania diety i treningów.
Wysoki poziom tkanki tłuszczowej jest dodatnio skorelowany z wieloma chorobami, jednak również zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej nie jest korzystny dla osób obu płci.
      


 Zdjęcia wykorzystane z www.foter.com     
       


__________________________________________________________________________________________________________________

mgr  Rafał Bytomski
mgr Anna Spalik Bytomska
 _________________________________________________________________________________________________________________

ODWIEDŹ MOJE PROFILE